آیا اختلال دو قطبی را می شناسید؟
پرسش های بسیاری برای افراد مختلف جامعه در رابطه با اختلال دو قطبی وجود دارند. اگر شما نیز در رابطه با چیستی، علائم، تشخیص و درمان این بیماری سوالاتی دارید، می توانید با خواندن این مقاله و یا دیدن فیلم زیر به پاسخ همه این سوالات برسید. دکتر رضا دانشمند، متخصص اعصاب و روان و روانپزشک در تهران درباره این بیماری اطلاعات کامل و جامعی را در اختیار شما می گذارند.
اختلال دو قطبی چیست؟
اختلال دو قطبی بیماری و شرایطی است که در آن، بیمار به تناوب و طی دوره های مختلف دچار نوسانات خلقی می شود. در حقیقت این نوسانات میان خلق بالا (سرخوش) و خلق پایین (افسرده) به صورت غیر طبییعی تجربه می گردند.
در تعریف بالا گفتیم که ااین نوسانات خلقی در طی دوره های مختلف اتفاق می افتند و می توان گفت که دو قطبی یک نوع بیماری دوره ای یا اپیزودیک است و بیمار در طی چند هفته یا چند روز ممکن است علائم بیماری را تجربه نماید.
دومین نکته ای که در این تعریف وجود دارد، این است که نوسانات خلقی به صورت غیر طبیعی هستند. تغییر حال و هوا در طول روز یا هفته طبیعی است ولی اگر این تغییرات شدت بالایی پیدا کنند و نتوان آن ها را به راحتی کنترل کرد یا با آن ها کنار آمد، می توان گفت که از نشانه های بیماری دو قطبی است.
علائم اختلال دو قطبی
علامت بارز اختلال دو قطبی را می توان این موضوع در نظر گرفت که در برخی دوره ها فرد در خلق پایین یا افسردگی و در مواقع دیگر در خلق بالا یا سرخوشی به سر می برد.
مهم ترین علائم افسردگی دو قطبی:
- احساس غم
- عدم لذت
مهم ترین علائم سرخوشی یا مانیا:
- خوشحالی، سرخوشی و شادمانی بیش از حد متعارف
- تحریک پذیری بیش از حد
- آسیب پذیری در مواجهه با رفتارهای پر خطر مثل ولخرجی کردن، رانندگی پر خطر، مصرف مواد و روابط پر خطر
شیوع اختلال دو قطبی
به طور کلی می توان گفت که یک درصد از جمعیت جامعه به اختلال دو قطبی مبتلا می شوند. میزان ابتلای زنان به این بیماری با مردان تفاوتی ندارد و در حقیقت غلبه جنسیتی در ابتلا به این بیماری وجود ندارد.
درمان اختلال دو قطبی
با توجه به این موضوع که بیماری دو قطبی ماهیتا بیماری ای است که به دلیل عدم کارکرد درست ساز و کارهای مغزی اتفاق می افتد، درمان آن به کمک داروها انجام می شود.
یکی از بهترین راه ها برای درمان برخی از نشانه های بیماری دو قطبی را می توان نوروتراپی در نظر گرفت. همچنین روان درمانی هم می تواند به بهبود وضعیت بیمار کمک کند.
دلایل اختلال دوقطبی
در سبب شناسی اختلال دو قطبی از الگوی سبب شناسی معمول روانپزشکی استفاده می شود. در این الگو می توان سه عامل کلی را بر روی ابتلای افراد به بیماری دو قطبی موثر دانست. این عوامل عبارتند از:
- عوامل روانی
- عومل زیستی
- عوامل اجتماعی
اگر بخواهیم به طور جزئی تر بگوییم، مهم ترین عوامل موثر بر ابتلای افراد به بیماری های روانپزشکی را موارد زیر در نظر می گیریم:
- زمینه های ژنتیکی
- ویژگی های شخصیتی فرد
- تغییراتی که در ساختار مغز اتفاق می افتند
- آسیب پذیری روانی فرد در مواجهه با استرس ها
- عوامل بیرونی مانند عوامل خانوادگی، شغلی، تحصیلی و به طور کلی اجتماعی
سوالات متداول اختلال دو قطبی
در این قسمت سعی کرده ایم که مهم ترین سوالاتی که از ما درباره بیماری دو قطبی پرسیده شده است را پاسخگو باشیم. با ما همراه باشید. شاید سوال شما نیز در بخش زیر پاسخ داده شده باشد.
بروز اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان ناشایع و غیر محتمل نیست ولی این نشانه هایی که در فرزند شما دیده شده بیش تر شبیه به علائم بیش فعالی است. افتراق دادن بین اختلال نقص توجه یا بیش فعالی و اختلال دو قطبی کار یک روانپزشک بوده و نیاز به ارزیابی دقیق دارد؛ چرا که برای درمان این دو اختلال روند کاملا متفاوتی طی خواهد شد.
همان طور که در قسمت بالا گفته شد، بیماری دو قطبی یک بیماری اپیزودیک یا دوره ای است. در فواصلی که نشانه ها عود پیدا می کنند و بیمار در یکی از حالات افسردگی یا مانیا است، مصرف دارو ضروری خواهد بود تا بتوان به بهترین شکل ممکن علائم را تحت کنترل قرار داد.
در لا به لای دوره ها نیز برای کاستن از احتمال عود دوره بیماری و همچنین کاهش آسیب پذیری بیمار بهتر است دارو با دوز پایین تر ادامه پیدا کند. البته باید در نظر داشته باشید که تصمیم گیری درباره نوع درمان، طول درمان و چگونگی درمان را حتما به روانپزشک بسپارید و به هیچ وجه بر اساس شرایط خودتان برای کم کردن یا زیاد کردن دوز داروها تصمیم گیری نکنید.
این یکی از پر تکرار ترین سوالاتی است که در رابطه با بیماری دو قطبی از ما پرسیده می شود. در صورتی که طول اپیزودهای بیماری و شدت علائم زیاد باشد، ممکن است فرد کارایی خود را از دست بدهد.
در اغلب موارد، اختلال دو قطبی به صورت دوره ای بروز پیدا می کند و به همین دلیل فرد مبتلا می تواند در فواصل بین دوره ها به کار و فعالیت عادی خود برگردد.
در برخی مواقع نیز اگر شدت بیماری دو قطبی زیاد نباشد، بیمار حتی در طول دوره ها نیز می تواند کارها و ارتباطات معمول خود را حفظ کند. البته باید توجه داشت که محیط کاری این افراد باید از تنش و استرس دور بوده و نوع کار او نباید طوری باشد که برای فرد مشکلات خواب ایجاد کند.
به گفته دکتر رضا دانشمند، ازدواج کردن بیماران دو قطبی مانعی ندارد، اما باید در نظر داشته باشید که در صورتی که به این اختلال مبتلا هستید، باید همسرتان بیماری شما را بشناسد و بتواند با آن کنار بیاید.
مهم ترین نقش همسر یک بیماری دو قطبی این است که از عوامل تشدید اختلال دو قطبی آگاهی کامل داشته باشد و بتواند برای مدیریت آن ها و جلوگیری از عود بیماری همسر خود تلاش کند.
همچنین باید این نکته را گوشزد کنیم که ژنتیک در اختلال دو قطبی نیز مانند بسیاری دیگر از بیماری های اعصاب و روان، نقش مهمی در ابتلای فرد دارد و به همین علت همسر یک بیمار دو قطبی باید از این موضوع آگاه بوده و احتمال ابتلای فرزندان خود به این بیماری را در نظر داشته باشد.
سوال دیگری که در رابطه با بیماری دو قطبی طرح می شود، این است که اگر یک فرد مبتلا به اختلال دو قطبی مواد مصرف کند، آیا این موضوع می تواند برای وی مشکلات بیشتری را به همراه داشته باشد؟
می توان گفت که اعتباد به مواد و اختلال دو قطبی به نوعی می توانند علت و معلول یکدیگر باشند.
در بسیاری از موارد، مصرف مواد می تواند باعث شعله ور شدن بیماری دو قطبی شده و در موارد دیگر، ممکن است ابتلای فرد به این بیماری باعث سوق دادن وی به سمت مصرف مواد شده باشد. به ویژه در دوره سرخوشی یا مانیا، افراد دو قطبی مستعد رفتارهای پر خطر از جمله مصرف مواد خواهند بود.
مصرف مواد برای بیماران دو قطبی یک وضعیت همبود پر خطر را ایجاد کرده و نیاز به رسیدگی توامان دارد. این جمله به آن معنی است که اگر روانپزشک در حال درمان اختلال دو قطبی در فردی است که مواد هم مصرف می کند، باید برای کمک به او در ترک مواد مخدر نیز کمک کند.
با انجام اقدامات زیر می توان به پایدار ماندن وضعیت بیمار دو قطبی کمک کرد:
• درمان خود را جدی بگیرید و با روانپزشک خود به طور مرتب در ارتباط باشید. حتی وقتی در دوره بیماری به سر نمی برید هم لازم است که در فواصل منظم ویزیت شوید و تحت نظر باشید.
• نشانه های شروع دوره عود بیماری دو قطبی را بشناسید. معمولا تغییر خواب، بروز تغییرات در حالات خلق و خو و برخی عادات روزانه را نشانه های شروع اپیزود جدید دو قطبی می دانند.
• شرایط تشدید اختلال دو قطبی را بشناسید. قرار گرفتن در برخی شرایط می تواند شدت بیماری دو قطبی را زیاد کند. اگر شخص مبتلا به این بیماری، از این شرایط آگاهی داشته باشد، می تواند با دوری جستن از آن ها به کاهش احتمال عود نشانه های بیماری کمک کند.
• در صورتی که یک فرد حامی در کنار بیمار حضور داشته باشد، می تواند با شناختی که از علائم بیماری دو قطبی دارد، به بیمار در حفظ و پایدار نگه داشتن شرایط کمک کند. در واقع بهتر است که بیمار دو قطبی زیاد تنها نماند و ارتباط خود را با محیط اجتماعی بیرون حفظ کنند.
• سبک زندگی درستی را در پیش بگیرید. ورزش کنید و با داشتن تغذیه سالم به خودتان برای پایدار نگه داشتن شرایط کمک کنید.